Τετάρτη 16 Ιανουαρίου 2013

Η απάτη των οικονομολόγων


Αν θυμάστε, πριν από λίγους μήνες ιταλικό δικαστήριο καταδίκασε με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας έξι σεισμολόγους, για την αδυναμία τους να προβλέψουν τον καταστροφικό σεισμό της Ακουίλα το 2009. Οι δικαστές οδηγήθηκαν στην απόφασή τους αυτή λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η σεισμολογία αποτελεί κλάδο των φυσικών επιστημών, οπότε σαν τέτοια αφήνει την εντύπωση ότι  θα πρέπει να έχει ταυτόχρονα την ικανότητα και να προβλέπει, αλλιώς είναι για τα μπάζα, και ως τέτοια ας αλλάξει κατηγορία, ώστε να μην μπερδεύονται οι άνθρωποι κι οι δικαστές. Φυσικά η σεισμολογία δεν μπορεί να προβλέψει, και κανένας σεισμολόγος, πλην ολίγων ευφάνταστων ημεδαπών, δεν ισχυρίστηκε το αντίθετο, παρά μόνο να επιβεβαιώσει εκ των υστέρων αν είχαμε σεισμό, πόσο μέγεθος είχε και πού στο διάολο συνέβη. Εν πάση περιπτώσει μια τέτοια δικαστική απόφαση μπορεί ν' αποτελέσει προηγούμενο, ώστε κάποια στιγμή να ξεκαθαρίσει ο χώρος από τους λαθρεπιβάτες των επιστημών, οι οποίοι  έχουν το θράσος να νομίζουν ότι τα πέντε δέκα μαθηματικά ορνιθοσκαλίσματα που αραδιάζουν, αποτελούν κιόλας τεκμήρια αξιοπιστίας και εγκυρότητας. Αυτό το τελευταίο δεν ισχύει για τη σεισμολογία, ισχύει όμως για την οικονομική.

Η οικονομική έχει το κακό συνήθειο να κάνει προβλέψεις, και όσο περισσότερες κάνει κάποιος, τόσο πιο περιζήτητος γίνεται και τόσο πιο μεγάλος γίνεται ο μισθός του, φτάνει μάλιστα και στα ανώτατα αξιώματα του υπουργού οικονομικών, άσχετο αν κανένας δεν κάθεται εκ των υστέρων να τις αξιολογήσει, και να ζητήσει τα ρέστα. Στο βαθμό μάλιστα που μια σύγχρονη οικονομία βρίθει προβλέψεων, καταλαμβάνοντας ολόκληρο τον ορίζοντα των πιθανών εκβάσεων, το να υπάρξουν και μια και δυο που επαληθεύτηκαν, όπως καταλαβαίνετε, είναι απολύτως φυσιολογικό και στατιστικά δικαιολογημένο. 

Το οξύμωρο με την οικονομική, λοιπόν, είναι ότι ενώ οι προβλέψεις της λαμβάνονται στα σοβαρά από τις κυβερνήσεις ώστε βάσει αυτών να χαράζονται πολιτικές, που  στις πλείστες των περιπτώσεων, βέβαια, χαράζουν και πετσοκόβουν ολόκληρες κοινωνίες, κανείς δικαστής ως τα τώρα δεν βρέθηκε ν' απαγγείλει κατηγορίες εναντίον εκείνων, οι λανθασμένες προβλέψεις των οποίων οδήγησαν σε μαζικές ανθρωποκτονίες και καταστροφές. Γιατί;

Η μόνη εξήγηση που υπάρχει είναι ότι κανένας δεν παίρνει τελικά την οικονομική στα σοβαρά, και ότι κανένας δεν δίνει πίστη στα λεγόμενά της, όσα τερτίπια και να επινοεί ώστε να πείθει για το αντίθετο. Αν την έπαιρναν, θα τής ζητούσαν και το λόγο. 

Εδώ υπάρχουν δυο μόνο τινά. Είτε θεωρείς την οικονομική σοβαρή επιστήμη, οπότε και  στέλνεις τους οικονομολόγους στα δικαστήρια για πρόκληση βλάβης λόγω αστοχιών και πλημμελούς γνώσης και εφαρμογής του αντικειμένου τους, είτε στέλνεις στα δικαστήρια τους πολιτικούς που εμπιστεύτηκαν σεσημασμένους τσαρλατάνους. Ανάμεσα σ' αυτά τα δυο, δεν χωράει τίποτε άλλο λογικό.

Η μόνη που πήρε στα σοβαρά την οικονομική, ήταν η  βασίλισσα της Αγγλίας, η οποία απαιτώντας, εν τη αφελεία της, μια εξήγηση για την τόση μεγάλη αστοχία των οικονομολόγων, προκάλεσε και εύλογη έκπληξη και αμηχανία στο σινάφι, το οποίο μέχρι τώρα είχε μάθει να πατάει ανενόχλητα σε δυο βάρκες, και του επιστήμονα, και του τσαρλατάνου. 

Ηγεμόνας, ήταν αυτός, και η απορία της δεν έπρεπε να μείνει αναπάντητη. Όπως ήταν φυσικό προκάλεσε αναστάτωση στη Βρετανική Ακαδημία, η οποία και συγκάλεσε σύσκεψη των κορυφαίων οικονομολόγων του ακαδημαϊκού χώρου, του χρηματοπιστωτικού τομέα και της κυβέρνησης για ν' αποφανθούν. Αφού συσκέφθηκαν απερίσπαστοι και κεκλεισμένων των θυρών για κανένα μήνα, παρέδωσαν τελικά πόρισμα στο οποίο η αποτυχία της πρόβλεψης οφειλόταν κατά γράμμα "στην αποτυχία της συλλογικής φαντασίας πολλών ευφυέστατων ανθρώπων, τόσο στη Μεγάλη Βρετανία, όσο και σ' ολόκληρο τον κόσμο, να κατανοήσουν τους κινδύνους του συστήματος εν όλω". 

Αποτυχία της "συλλογικής φαντασίας;", ήταν η εύστοχη παρατήρηση του Χα-Τζουν Τσανγκ στο γνωστό βιβλίο περί των 23 Αληθειών κλπ. Δηλαδή, όλα όσα έλεγαν ως τα τώρα περί του λογικού υποστρώματος της οικονομικής είχαν πάψει να ισχύουν; Κατά πόσο μια σύλληψη σαν τη φαντασία, συλλογική ή μη έχει θέση στην κυρίαρχη ορθολογική πραγματεία των οικονομικών; Στην πραγματικότητα, όπως συνεχίζει ο Τσανγκ, οι κορυφές του οικονομικού χώρου, δεν είχαν ιδέα για το τι είχε φταίξει.

Γιατί λοιπόν να συνεχίζουμε να τους εμπιστευόμαστε και να τους ακριβοπληρώνουμε; Είτε στα γραφεία τους και έξω απ' την πολιτική, είτε, όταν ανακατεύονται, στη φυλακή.


15 σχόλια:

αθεόφοβος είπε...

Σχετικά με τους οικονομολόγους και την αξιοπιστία των προβλέψεων τους έχω γράψει το ποστ ΔΩΣΤΟΥΣ SPREAD ΚΑΙ ΠΑΡΤΟΥΣ ΤΗΝ ΨΥΧH !

Ανώνυμος είπε...

"...the defendants gave a falsely reassuring statement before the quake..." not prediction.....
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20025626

κατά τα άλλα, ποιός σοβαρός πήρε στα σοβαρά τις προβλέψεις των οικονομολόγων; Διαβάζουμε μόνο post-mortem αναλύσεις οικονομολόγων, ποτέ το αντίθετο ;-)

spiral architect είπε...

Σωστοί και οι δύο.
(αθεόφοβος και κυνική)

Defective Genes είπε...

Εγώ αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι αν η οικονομική θεωρείται σοβαρή επιστήμη και την παίρνουν υπ'όψιν οι πολιτικοί, γιατί δεν παίρνουν υπ'όψιν και άλλες κοινωνικές επιστήμες όπως την ψυχολογία ας πούμε. Θα μπορούσε να υπάρχει και υπουργός ψυχολογικών :)
Και μην σου πω, πως θα τα κατάφερνε και καλύτερα!

Ανώνυμος είπε...

Έχετε, μάλλον, μπλέξει και εσείς μέσα στο συλλογικό φαντασιακό και έχετε κάπως μπερδευτεί. Στην οικονομική επιστήμη, όπως και σε αρκετές από τις επιστήμες στον μεταμοντερνισμό, υπάρχει και ένα κομμάτι πρόβλεψης του μέλλοντος. Από στατιστικής σκοπιάς χρησιμοποιούνται έλεγχοι υποθέσεων σε επίπεδα εμπιστοσύνης, βασισμένα στα οικονομικά στοιχεία που έχει συλλέξει ο αναλυτής. Από φιλοσοφικής-ψυχαναλυτικής σκοπιάς είναι η ίδια μεταφυσική "ανάγκη" για πρόβλεψη του μέλλοντος, είτε αυτό λέγεται μετεωρολογία είτε λέγεται Νοστράδαμος, που οι διαχειριστές της εξουσίας ανά τους αιώνες από τον Κάλχα μέχρι τον Χριστό και τον Φρίντμαν διατείνονται ότι έχουν το μονοπώλιο. Κατ' αρχάς οι μόνοι οικονομολόγοι του κόσμου δεν είναι οι "θεσμικοί" οικονομολόγοι (για να χρησιμοποιήσω Έλληνες) από τον Στουρνάρα και τον Βαρουφάκη μέχρι τον Μπογιόπουλο. Ως μία θετικιστική επιστήμη, μπορείς με τα μεθοδολογικά εργαλεία που σου προσφέρει, να κατανοήσεις μια πλευρά της κοινωνικής ζωής, όπως μπορείς με την κοινωνική ψυχολογία, την πολιτική επιστήμη και την γεωπολιτική. Αυτό που φαντάζομαι ότι θέλετε να υπονοήσετε είναι όχι ότι οι οικονομολόγοι ΔΕΝ μπορούν να προβλέψουν το μέλλον (ω! τι διαπίστωσις) άλλα ότι μάλλον είναι προκατειλημμένοι ή εγκάθετοι ή ψεύτες. Αυτό που αδυνατείτε να δείτε είναι ότι η διαχείριση της εξουσίας και της κοινωνίας δεν γίνεται στο φιλελευθερο-ακαδημαικό επίπεδο ανταλλαγης ιδεων που θεωρείται, αλλά δυναμικά και βίαια. Τα βέλη σας λοιπόν, δεν μπορούν να στρέφονται ενάντια στους διορισμένους υπάλληλους (είτε οικονομολόγοι είτε πολιτικοί είτε δημοσιογράφοι) και στους λοιπούς αχυρανθρώπους, παρά σε αυτούς που τους διόρισαν. Σε αυτό το μικρό οικόπεδο που ζούμε είμαστε όλοι πάνω-κάτω γνωστοί και τους ξέρουμε με τα ονοματεπώνυμά τους. Οπότε προσπαθώντας να ρίξετε πολιτικές, ηθικές ευθύνες σε αχυρανθρώπους παραμένετε υπήκοοι. Υπήκοοι που βλέπουν μονάχα το δάχτυλο και όχι τον χοντρό στην ίδια ευθεία με το δάχτυλο που σε κοιτάει και γελάει.

cynical είπε...

Αυτο που θελω να υπονοήσω ειναι το πάνω χερι που εχει παρει η οικονομια πανω στην πολιτική. Και σ' αυτη την εξέλιξη φυσικα και την πρώτη ευθυνη έχουν οι πολιτικοί που αφεθηκαν να υποβιβασουν την "τεχνη" τους σε μια ασκηση αριθμών και μόνο επί χάρτου, και να την απογυμνώσουν από τον συνθετο και κοινωνικο της χαρακτηρα.

Απο την αλλη, ομως δεν θα ηθελα να παραβλέψω και την μετεξελιξη της οικονομικης επιστημης απο κοινωνικη σε μαθηματικη, πρσπαθωντας με τη μαθηματικοποιηση της, εν πολλοίς άχρηστη και ατελέσφορη για την ασκηση πολιτικής, να παρουσιάσει τα πορίσματά της ως επιστημονικά και συνεπώς απο-ιδεολογικοποιημένα.

Αυτη ειναι η κυρίαρχη τάση για αρκετές δεκαετίες στα περισσότερα πανεπιστήμια του κόσμου, η τάση δλδ πισω απο τις εξισώσεις να αποκρύπτεται ο ιδεολογικος χαρακτηρας του αντικειμένου.

Με αυτο εχω ασχοληθει αρκετες φορες εδω μεα, και φυσικα θα επανελθω.


Gryzor είπε...

Ώωωωωωωπα, ώωωωωωπα, πάρτο αλλιώς λίγο... δεν έχεις κουραστεί να προσπαθείς να βγάλεις φάουλ ολόκληρη επιστήμη λόγω της μαλακίας που δέρνει ορισμένους και των χρημάτων που λούζουν άλλους; Ποια οικονομική έχει πάρει το πάνω χέρι; Τί σχέση έχουν, επιτέλους, όλα αυτά με την επιστήμη; Γιατί έχεις κολλήσει με τόσο μένος εναντίον μιας επιστήμης; Είναι τόσο, μα τόσο εξώφθαλμο το ότι όοοοολα αυτά ουδεμία σχέση έχουν και απλώς μαγειρεύουν στοιχεία και "θέλω" στη χύτρα του "πρέπει"....

Γιατί ποτέ δεν έχεις γράψει κάτι και για τους ουκ ολίγους οικονομολόγους (του π@στη, κι εγώ τέτοιος είμαι) πέφτουν μέσα, ξανά και ξανά;

Επίσης, οι σεισμολόγοι ΔΕΝ καταδικάστηκαν γι αυτό που λες. Καταδικάστηκαν γιατί παρά τα αντικειμενικά κριτήρια που *δείχνανε* μεγάλο σεισμό αυτοί όχι μόνο δεν δώσαν την πρέπουσα σημασία αλλά και καθησύχασαν τον κόσμο. Καμμία σχέση.

Ανώνυμος είπε...

Κάνετε ένα σημαντικότατο σφάλμα, στο οποίο είχε υποπέσει και ο κ. Βαρουφάκης σε αντίστοιχη αναφορά του. Οι σεισμολόγοι δεν καταδικάστηκαν επειδή δεν προέβλεψαν τον σεισμό. καταδικάστηκαν επειδή εξέδωσαν καθησυχαστική ανακοίνωση σχετικά με την πιθανότητα σεισμού. Κοινώς, "ενημέρωσαν" τον πληθυσμό ότι είναι απειροελάχιστη η πιιθανότητα να προκύψει σεισμός. Ως αποτέλεσμα, οι κάτοικοι, εφησυχασμένοι, δεν έλαβαν κανένα μέτρο προστασίας, με αποτέλεσμα να έχουμε νεκρούς.

Αντιλαμβάνεστε ότι το λάθος είναι σημαντικότατο.

Και μπορούμε να το επεκτείνουμε ως εξής: ορισμένοι οικονομολόγοι έκρουαν κώδωνα κινδύνου για την προκείμενη καταστροφή, από τα τέλη του 2006. Δεν τους λάβαμε υπ'όψιν μας και έγινε ό,τι έγινε με την κρίση.

Το ότι "έπεσαν μέσα" στην πρόβλεψή τους δεν έχει να κάνει με μαντικές ικανότητες, αλλά με το ότι, σε αρκετά σημεία, η Οικονομική είναι θετική επιστήμη (βεβαίως, σε άλλα σημεία δεν αποτελεί επιστήμη, αλλά τέχνη).

Χρειάζεται μια επανόρθωση, πιστεύω.

Ανώνυμος είπε...

Πιστεύω και εγώ οτι σ΄αυτό το σημείο χρειάζεται διευκρίνηση.
Από πάντοτε η οικονομία είναι το βάθρο που πάνω της στηρίζεται όλο το επικοδόμημα, κοινωνικό, πολιτικό και ακαδημαϊκό-επιστημονικό.
Απλώς καλυπτόταν μέχρι πρόσφατα σαν καλά φυλαγμένο μυστικό για λόγους παραπλάνησης και συμφέροντος.
Χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε λοιπόν λοιπόν οτι άλλο οινομολόγοι απολογητές του συστήματος και άλλο πραγματικοί επιστήμονες.
Αυτό βέβαια συμβαίνει όχι μόνο με τους οικονομολόγους αλλά και με τους άλλους επιστήμονες λίγο-πολύ.
Οι πολιτικοί ανέκαθεν ήταν οι άνθρωποι-βιτρίνα των κυρίαρχα οικονομικών ισχυρών.
markos

cynical είπε...

Ας δεχτω οτι οι σεισμολογοι καθησυχασαν τον κοσμο. (δεν το βρισκω σημαντικο να καθισω να βρω ακριβως το κατηγορητηριο).

Καθησυχασμος όμως σημαινει οτι προβλεπεις οτι τιποτε κακο δεν θα συμβει.

Gryzor είπε...

Όχι, κάθος ορισμός :D Μπορείς και να καθυσηχάζεις ενώ ξέρεις ότι δεν πρέπει. Ή δεν νοιάζεσαι να δεις τα στοιχεία που οδηγούν στο αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση όμως και για να μην μπαίνουμε σε σημειολογίες, άρχεσαι από λάθος παράδειγμα... :)

Ανώνυμος είπε...

Μου άρεσε η τοποθέτησή σου στα θέματα για αυτό θα συνεχίσω και άλλο λίγο ακόμα.
Η "οικονομία" δεν έχει πάρει κανένα πάνω χέρι από την "πολιτική". Μιλάς για θεωρητικά σχήματα τα οποία δεν έχουν ποτέ γίνει πράξη παρά στα χαρτιά διαφόρων διανοούμενων.Και αν θες να παραμείνουμε στο παράδειγμα του οικοπέδου που μένουμε, θα σου πω απλά ότι ο μεσιέ Παπακωνσταντίνου, λόγου χάρη και τυχαίο το όνομα, θα ήταν πολιτικός εκπροσωπώντας τα συμφέροντα που εξυπηρετεί και την παλιά θητεία της οικογενείας του στην Ελλάδα (θείος υπουργός εξωτερικών στην ΝΔ βεβαίως βεβαίως), είτε αυτός σπούδαζε οικονομικά και το έπαιζε τεχνοκράτης είτε σπούδαζε φιλοσοφία και πολιτική επιστήμη και το έπαιζε διανοούμενος. Και δες, όχι μόνο στο συγκεκριμένο παράδειγμα και σε πολλά άλλα ιστορικά, πόσες τέτοιες αναλογίες βρίσκεις. Και το ερώτημα μου είναι λοιπόν τώρα: Η οικονομία πήρε (ή έκλεψε) την εξουσία από την πολιτική ή μήπως τα ιδεολογήματα του κοινοβουλευτισμού στην μεταμοντέρνα εποχή σταμάτησαν να είναι απαραίτητα; Για να το οπτικοποιήσω δηλαδή, πήγε ο Παπαδήμος και έριξε μια φάπα στον ΓΑΠ και του πήρε την εξουσία;Μήπως η σχετικοποίηση των πάντων, η μαθηματικοποίηση της ζωής, η αλλαζονική απόλυτη αλήθεια που κατέχεται απο τους "ειδικούς" και το "τέλος της ιστορίας" είναι αλληλένδετα; Μήπως ο ιδεολογικός, κοινοβουλευτικός μανδύας της αιρετής αριστοκρατίας σταμάτησε να είναι απαραίτητος όσο περισσότερο ο καπιταλισμός έκανε τις επαναστατημένες κοινωνίες του 19ου-20ου(μισού) αιώνα και πάλι φεουδαρχικές;
Το σημαντικό και το ουσιώδες για μένα δεν είναι πως παρουσιάζεται η οικονομική επιστήμη ως απόλυτη αλήθεια (έχω σπουδάσει το αντικείμενο και μπορώ να σου περιγράψω λεπτομερέστατα πόσο μη "επιστημονική" και μη αντικειμενική είναι), άλλα ότι οι σύγχρονοι υποτελείς στον Δυτικό κόσμο την αποδέχονται ως θέσφατο. Και όταν στον μανδύα της εξουσίας δίνεις όλα τα παραχωρείς εν λευκώ και μόνο γκρινιάζοντας για κλέφτες πολιτικούς και ρουφιάνους δημοσιογράφους (λες και αυτοί φταίνε που βγάζουν τόσα φράγκα στην πλάτη σου και εσύ δουλεύεις σαν τον σκύλο), που δεν κάνουν καλά την "δουλειά" τους, τότε φτάνεις στον ολοκληρωτισμό που έχουμε φτάσει από το μισό του 20ου και μετά.
Για ό,τι σου φταίει, φταις εσύ. Εσύ που κατηγορείς τους άλλους υπάλληλους (δημοσιους, ιδιωτικους, ελεύθερους, σκλάβους δλδ μετανάστες), εσύ που πιστεύεις ότι οι θέσεις εργασίας "δημιουργούνται" και "καταστρέφονται, εσύ που πιστεύεις ότι ο μισθός σου σου χαρίζεται απο το αφεντικό σου, εσύ που πιστεύεις ότι η χώρα "σώζεται" και "καταστρέφεται". ΕΣΥ ΕΣΥ ΕΣΥ που ζητάς από αυτούς που κάνουν καλά την δουλειά τους (πολιτικοί,δημοσιογράφοι,οικονομολόγοι)να σε σκεφτούν και λίγο και να σε λυπηθούν. Το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να μην γίνεις τρελός, να μην καταλήξεις φύλακας στα σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης λόγω της ανεργίας, να μην κανιβαλίζεις όποιον είναι στην ίδια θέση με σένα.
ΥΓ: Τα πράγματα είναι πάντα πολύπλοκα, πάντα δύσκολα και όποιος σου παρουσιάζει εύκολες απαντήσεις περί αρπαγής της "πολιτικής" από την "οικονομία" είτε είναι βλάκας είτε ψεύδεται.
Θα σου δώσω όμως μία εύκολη απάντηση αν μου βρεις εσύ την ερώτηση. Συνολικός δανεισμός ελληνικού δημοσίου από τα Μνημόνια: 148 δις. Συνολικό ύψος δανεισμού και εγγυήσεων του δημοσίου προς τις ελληνικές τράπεζες (τις "συστημικές" βεβαίως βεβαίως): 268 δις. Τώρα κατηγόρησε όσο θες τον Στουρνάρα και τον Βαρουφάκη. Αρκεί να μην πειράξεις αυτούς που δεν πρέπει.

spiral architect είπε...

Η επιστήμη φέρνει τάξη στο χάος.

Unknown είπε...

Εν τω μεταξύ, έχεις υπολογήσει πόσα χρήματα θα εξοικονομήσει η ανθρωπότητα αν βάλει λουκέτο σε όλες τις σχολές οικονομολόγων;;;
Να τα βλέπουμε αυτά, να τα βλέπουμε...

Alexandros Raskolnick είπε...

Αν θυμόμαστε το ανεκδοτολογικό εκείνον ορισμό που λέει ότι οικονομολόγος είναι αυτός που θα μπορεί αύριο να ερμηνεύσει γιατί οι σημερινές του προβλέψεις ήταν λανθασμένες, πάμε καλά...